Rubriek Een duik in het verleden van Giethoorn: dominee Harmannus Schuurmans

GIETHOORN - In deze maandelijkse rubriek duikt Gerke van Hiele, predikant van de Doopsgezinde Gemeente, in het Gieters verleden. Deel drie gaat over dominee Harmannus Schuurmans.

Ds. Harmannus Schuurmans herinnerde het zich tien jaar later nog levendig dat hij op een zonnige zondag in augustus 1894 voor het eerst naar Giethoorn reisde. Hij moest die dag ‘op beroep’ preken in de Zuidervermaning. Hij beschrijft in Elseviers (1905) hoe hij in alle vroegte met de koets uit Steenwijk kwam, lustig draafden de paarden over de dijk. Af en toe werd hij verzocht even uit te stappen omdat de bruggen niet al te veilig waren. Bij de derde brug werd opnieuw halt gehouden en de koetsier opende het deurtje met een “Daar zijn wel al, meneer”: “Ik keek tamelijk verbouwereerd rond, zag nog geen enkel huis, geen mens … totdat een inboorling aan de voet van de brug mij toeriep: ‘of ik de dominee was, dan moest ik maar hier komen’. Ik kwam – al ging het niet zeer vlot, ik zag en … was overwonnen. In de slanke punter ging het nu bomende naar het dorp toe en bij iedere zet van de boom steeg mijn verwondering; het dorp kwam dichterbij en recht voor mij uitkijkend, voelde ik bij instinct het wonderbare; toen ik binnen was aanschouwden mijn ogen dat waarvan zij nimmer verzadigd zouden worden.”

Schuurmans zou hier zestien jaar blijven wonen en werken en steeds iets beter gaan begrijpen waar hij nu eigenlijk was aangeland. Het land is hier, zo ontdekte hij, niet ontgonnen naar vast model of van te voren opgemaakt plan, maar louter en alleen naar ieders behoeften en belangen, en dat is het juist wat aan alles het eigenaardige karakter heeft gegeven, aan het geheel, aan de huizen, aan de boomplantingen, aan de vonders en de bruggen, aan de punters en aan de mensen. Een dorp zonder rangen of standen met vrijmoedig en blijmoedige mensen met een wat zuidelijk aandoend temperament en met veel gevoel voor zang en muziek. De bevolking was rond de vorige eeuwwisseling voor twee derde doopsgezind en een derde hervormd. Men leefde er van veeteelt, hooibouw, veenderij, visvangst, rietgewas en eendenkooien. 

Pareltje van vertelkunst

Schuurmans schreef over het dorp en zijn bewoners een aantal artikelen en deze heeft hij later gebundeld in het boek ‘Van de oude Garde en van een jong predikant’. Hij heeft hiermee een bijzondere historische bron over het leven in Giethoorn rond 1900 nagelaten. In dit pareltje van vertelkunst laat hij allerlei mensen uit het dorp in hun eigen streektaal aan het woord. Je hoort ze als het ware tegen je praten en dat geeft je als lezer het gevoel er even dichtbij te zijn, bij hoe het leven hier was en aanvoelde. De Steenwijker Courant (28 januari) sprak over het boekje als een tijdmachine. Door zijn ogen krijg je een uniek beeld van het leven in Giethoorn: de strijd om het bestaan, de omgang met ziekte en gezondheid, geloof en twijfel, de tradities van de doopsgezinde gemeente en de typerende gebruiken rond afscheid en dood.

“Giethoorn is een dorp zonder rangen of standen met vrijmoedig en blijmoedige mensen met een wat zuidelijk aandoend temperament en met veel gevoel voor zang en muziek,” aldus dominee Harmannus Schuurmans.

Schuurmans heeft zich in zijn tijd ook met van alles in en rond het dorp bemoeid, was betrokken bij de Zondagschool, de coöperatieve vereniging Steun in ziekte om arbeiders in ieder geval enigszins te wapenen tegen gevolgen van ziekte in de tijd dat er nog nauwelijks een sociaal vangnet was. Daarnaast had hij oog voor het belang van toerisme, dit dorp kon in die jaren wel wat bijverdienste gebruiken. Schuurmans was zich ook bewust van de spanningen die het opkomend socialisme opriep. Tegelijk wist hij zich aangesproken en gedragen door ‘het geloof des harten’. Geloof, hoop en liefde is een zaak niet zozeer van het hoofd, maar bovenal van het hart. Het gaat om besef van het geheim van God dat ons omgeeft en dat de bron is van alle religie. Godsbesef, geestkracht en geborgenheid zijn innerlijke ervaringen.

Jubileumbijeenkomst

Komende zondag 27 maart is de jubileumbijeenkomst in de kerk aan de dorpsgracht gewijd aan de heruitgave van dit boekje ‘Giethoorn rond 1900 door de ogen van een jonge predikant’. Inloop vanaf 10.00 uur. Aanvang 10.15 uur. Aan het programma wordt meegewerkt door Harrie Scholtmeijer van de IJsselacademie. Ik zal iets vertellen over dat wat ik met dank aan de historische afdeling van Museum Giethoorn over Schuurmans en zijn tijd heb gevonden. Giethoorn rond 1900. Haar taal en eigenheid zijn toch iets om te koesteren.

H. Schuurmans, Giethoorn rond 1900 door de ogen van een jonge predikant (SenS uitgevers,Tuk) is verkrijgbaar voor 15 euro bij boekhandels Groenendijk in Steenwijk en Riemer Barth in Meppel en via: www.dggiethoorn.doopsgezind.nl.