Blijven we sigarettenfilters rapen? Of schaffen we ze af? Internationale peuken cleanup roept op tot verbod op plastic sigarettenfilters

STEENWIJK - Zaterdag 1 juli was het internationale Peukenopruimdag. Op ruim 70 plaatsen in Nederland, waaronder Steenwijk, doen mensen mee met de vijfde editie van Plastic PeukMeuk. Het wordt de grootste tot nu toe: meer dan 13 landen sluiten aan voor de Plastic Buttsmut. De actie van het Plastic Peuken Collectief gaat om meer dan opruimen alleen. De deelnemers roepen op tot een internationaal verbod op plastic sigarettenfilters. In Steenwijk raapte Pieter Jan Hummelen 1563 peuken.

Het is zaterdagochtend druilerig weer, maar Pieter Jan Hummelen gaat toch aan de slag. Hij loopt daarbij voornamelijk langs de Eesveenseweg en op een carpoolplaats. In vier rondes raapt hij maar liefst 1562 peuken en zet ze op de foto. Na afloop zegt hij: “Die peuken, dat is echt een plaag, ook in Steenwijk. En het maakt niet uit waar je kijkt.” Zijn beweegreden is dat hij zijn buurt graag opgeruimd en netjes wil houden. “Het achteloos van je af gooien van plastic sigarettenfilters, wat ook nog schadelijk is voor de waterkwaliteit, de planten en soms zelfs de dieren dat wil je toch niet?” Hummelen pleit daarom voor bewustwording van dit probleem.

Onderzoek eerder dit jaar, uitgevoerd in opdracht van Staatssecretaris Heijnen, concludeerde dat een verbod op de sigarettenfilters de enige effectieve maatregel is om de peuken uit het milieu te krijgen. Heijnen beloofde om bondgenoten te zoeken bij de andere lidstaten om het verbod op alle eenmalige sigarettenfilters op de Europese agenda te krijgen. 

2 op 3 peuken in het milieu

In Nederland worden elk jaar zo’n 10 miljard sigaretten verkocht. Naar schatting worden twee op drie plastic filters op de grond of in het water gedumpt. Ze zijn klein maar absoluut niet onschuldig. Bijna alle sigarettenfilters zijn gemaakt van celluloseacetaat, een kunststof die uit elkaar valt in vervuilende microplastics. Daarnaast lekt een peuk enorme hoeveelheden toxische stoffen die het bodem- en waterleven verstoren. De sigarettenfilter is, in aantal, de grootste vorm van plasticvervuiling wereldwijd. 

Plastic PeukMeuk wereldwijd

Op zaterdag 1 juli gaan bezorgde burgers en politici in ruim 70 gemeenten de straat op om mee te doen met Plastic PeukMeuk. Doel is om de ruim half miljoen peuken van de vorige editie te overtreffen maar ook het publiek informeren, visualiseren hoe groot het probleem is en de druk op de overheid vergroten om een verbod door te voeren. De actie werd in 2019 voor het eerst georganiseerd in Amsterdam, en verspreidde zich snel over het hele land. Onder de naam Plastic Buttsmut doen dit jaar ook milieuorganisaties in 13 andere landen mee, waaronder Australië, Israël, Argentinië, Canada, Portugal en de VS. Initiatiefnemer is het Plastic Peuken Collectief, een samenwerkingsverband van bedrijven, milieuorganisaties en peukenrapers. Kartrekker van de actie, Bernadette Hakken, ook bekend als Het Peukenmeisje, raapt al vijf jaar bijna dagelijks sigarettenfilters: “Het is nu de tijd om wereldwijd samen te werken, willen we echte stappen in de politiek gaan zetten, want opruimen is een onmogelijke en onbetaalbare opgave.”

70% minder in 2026

Nederland is ambitieus. De doelstelling is om 70 procent minder sigarettenfilters in het milieu te hebben in 2026 ten opzichte van 2022. Karl Beerenfenger, campagneleider van het Plastic Peuken Collectief: ‘’De Nederlandse overheid heeft het probleem erkend en weet ook dat bewustmakingsmaatregelen rond zwerfafval nauwelijks effect sorteren. En zelfs bij 70% minder peuken in het milieu, belanden alleen al in Nederland jaarlijks nog steeds meer dan een miljard sigarettenfilters op straat. Het product verbieden, liefst in internationaal verband, is een logisch stap.’’ Onderzoek van CE Delft eerder dit jaar wees uit dat zo’n verbod de enige werkende maatregel is.

Geen gezondheidsvoordelen

De sigarettenfilter werd in de jaren ‘50 van de vorige eeuw geïntroduceerd na toenemende zorgen over ernstige ziekten als gevolg van roken. De filter zou schadelijke stoffen tijdens het roken deels tegenhouden. Ondertussen is wetenschappelijk bewezen dat roken met filter schadelijker is voor de gezondheid dan roken zonder filter. Dat onderstreepte zowel de Nederlandse overheid als de Belgische Hoge Gezondheidsraad onlangs. “De tabaksindustrie heeft ons decennialang ten onrechte doen geloven dat roken met filter minder schadelijk is. Het tegendeel is bewezen. De filter is enkel een marketingtool om meer sigaretten te verkopen”, zegt Hakken. ‘’Tel daar de enorme berg plasticvervuiling bij op en je kunt niet anders dan concluderen dat het tijd wordt dat we stoppen met die filter.’’

Een Europees verbod op sigarettenfilters

In 2021 ging de Europese Single-Use-Plastic richtlijn in werking in Nederland om vervuiling door de tien meest voorkomende plastic zwerfafval items tegen te gaan. Plastic rietjes, bestek en wattenstaafjes werden verboden, en wegwerpbekers en -voedselverpakkingen mogen niet meer gratis verstrekt worden. Voor plastic sigarettenfilters werd enkel een markering op de pakjes verplicht en moeten tabaksproducenten betalen voor de opruimkosten. “Beide maatregelen zijn helaas niet voldoende om peuken in het zwerfvuil effectief tegen te gaan. Europa heeft een enorme kans gemist om sigarettenfilters op de verbodslijst te zetten”, zegt Beerenfenger. ‘’De wereld kijkt nu naar de ontwikkelingen in Nederland. Onze overheid kan een voortrekkersrol spelen in het beëindigen van decennialange misleiding van rokers en vervuiling van onze leefomgeving.’’

Zie kaart Steenwijk.