Een duik in het verleden: 1883 d’ Olde Skoele

GIETHOORN - Gerke van Hiele, predikant Doopsgezinde gemeente, schreef dit verhaal over d’ Olde Skoele. Hij liet zich daarbij inspireren door het boek van Femmy Woltman-Groen, ‘Herinneringen aan
d’ Olde Skoele, 1883-2008’, dat zij in 2008 in eigen beheer uitgaf.

Aan het Binnenpad naast het Olde Meesters uus staat wat nog over is van de oude Lagere school in Giethoorn Zuid. Generaties Gietersen leerden daar hun eerste woordjes schrijven en het beroemde leesplankje Aap Noot Mies moest nog worden uitgevonden (1897). 

Basis voor je leven
Lager onderwijs, nu Basisonderwijs legt een basis voor je leven. In het begin van de 19^e eeuw telde Giethoorn drie scholen, in Noord en Zuid en een voor Dwarsgracht en Jonen. Het Noordeinde en de Middenstreek waren voor de stormvloed in 1825 de belangrijkste delen van de gemeente Giethoorn. De Noorderschool was in die jaren de hoofdschool. Aan de Zuiderschool op de Schoolhof (huidige locatie) werd tot in het begin van 1815 slechts gedurende de zes najaars- en wintermaanden onderwijs gegeven. De turfmakers die er voornamelijk woonden namen eigenlijk allemaal hun kinderen ’s zomers mee naar het werk.

Zuiderschool
In 1883 werd de nieuwe Zuiderschool gebouwd met vijf lokalen en een lange gang die van oost naar west liep. Zowel bij de hoofdingang aan de oostzijde als aan de westkant zaten grote deuren. De hoge ramen gaven geen uitzicht naar buiten als de kinderen in de banken zaten. Er was een ‘t usie’ ( ‘t huisje) voor de meisjes, de jongens en een voor de onderwijzers. Natuurlijk waren er de klompenbakken, het turfhok en een ‘boevenhok’ voor kinderen die toe waren aan een moment van stilte en inkeer. Even een time-out, zeggen we nu. De jongens speelden op het schoolplein voor de school en de meisjes op het pad. De schooltijden liepen van ’s morgens negen tot twaalf en ’s middags van half twee tot half vier. Voor de meisjes was er ook een ‘breiskoele’. Gezongen werd er ook naar hartenlust. Meester Hoekstra leerde de kinderen driestemmig zingen en liet zelfs een operette instuderen. De oorlogsjaren vergden van het onderwijzend personeel wel enige improvisatie. De toestroom van evacués uit verschillende grote steden maakte dat de klassen overvol waren. Ook na de oorlog was er een ruimteprobleem en juf Hennie Schreur en Geertje Groen gebruikten voor het kleuteronderwijs de leerkamer van de doopsgezinde kerk. Deze situatie duurde voort tot de nieuwbouw van de huidige Zuiderschool in 1955. Men was toen wel toe aan een nieuwe school, de lokalen werden steeds meer als hokkerig ervaren en de brandveiligheid was ook niet optimaal met kachel in de hoek en het olievat buiten. In 1958 werd de speelfilm Fanfare opgenomen en bood de school onderdak aan Bert Haanstra en medewerkers in een leegstaand lokaal. Meester Hoekstra was in die jaren degene die - net als schoolleider Lida Andriol nu - de schone taak had om de overgang van de oude naar de nieuwe school te begeleiden.

Gymzaal
Na een flinke verbouwing zou de oude school als gymzaal nog vele jaren gebruikt worden voor het gymonderwijs en als nieuwe bestemming voor de leden van gymnastiekvereniging Samen Een en de korfbalclub Samen Een. Ook andere verenigingen en activiteiten als de Gieterse Daansers en het Olde Skoele Liedtiesfestival vonden er onderdak. Zo was lange tijd deze oude school voor mensen en verenigingen dé ontmoetingsruimte in Zuid. In 1993 werd de IJsclub eigenaar. Pas met de komst van het Kulturhus gaat d’Olde Skoele over in andere handen. Er was in die jaren sprake van een projectplan dat in het beschermde dorpsgezicht zou passen. Er werd gedacht aan twee mooie Gieterse boerderijen of juist appartementen in de stijl van het oude gebouw. Mogelijk komen oude en nieuwe plannen in een stroomversnelling wanneer de huidige school leeg komt te staan en de nieuwe OBS De Punter gereed is om een nieuwe generatie kinderen te kunnen ontvangen.

Symbolisch tegelmozaïek
Mooi om te ontdekken dat er tegen de muur van de oude school aan de Dorpsgrachtkant door architect Vroom ooit een symbolisch tegelmozaïek is geplaatst. Heel veel mensen lopen er dagelijks langs. Volgens de toelichting in de Opregte Steenwijker Courant in 1960 verbeeldt het de weg van het kind dat vanaf de geboorte opgroeit in de rust van het gezin en dat gaandeweg en stapsgewijs zich ontwikkelt binnen de uiteenlopende afgebakende lijnen van de school op weg naar zelfstandigheid. Er is structuur, orde en regelmaat, maar die dient om je te leren zelf je vleugels uit te slaan en vrij en verantwoordelijk jouw plek te vinden in de wereld. Om dit leren vliegen op eigen kracht is het in onderwijs en opvoeding nog steeds begonnen.