Een duik in het verleden van Giethoorn: 1960 en de kunstenaarskolonie

GIETHOORN - In deze maandelijkse rubriek duikt Gerke van Hiele, predikant van de Doopsgezinde Gemeente, in het Gieters verleden. In deel 26 keert hij terug naar 1960, de schrijvers en de kunstenaarskolonie.

Met haar karakteristieke bevolking en geïsoleerde ligging midden in de wirwar van plassen, vaarten en sloten is Giethoorn voor veel schrijvers een bron van inspiratie geweest. Marjan Berk en Gees Bartels schreven er een prachtig boekje over met literaire wandelingen. Het geploeter en gevecht tegen het water van de veenarbeiders en boeren gaf hen stof tot schrijven. Bekende namen waren Klaas van der Geest en Karel Norel. Met Annigje en Jantje Maat heeft Giethoorn een eigen, interessante variant van de gezusters Brontë. Zij beschreven het Gieterse leven aan het eind van de negentiende eeuw.

Kunstenaarskolonie

In de jaren zestig ontwikkelde het dorp zich tot een heuse kunstenaarskolonie. Dat was het directe gevolg van het op locatie filmen van ‘Fanfare’ door Bert Haanstra in 1958. Andrea Domburg, de charmante hoofdrolspeelster, was zo onder de indruk van het onbedorven landschap dat ze hier ging wonen. Andrea’s zusje Tonny, getrouwd met Rijk de Gooyer, volgde toen deze goed had verdiend aan de hit ‘Wij dansen samen de Bostella’. Ze kochten voor het bescheiden bedrag van slechts 23.000 gulden een boerderij in het Klooster. Voor Rijk werd het landleven op den duur toch wat stil. Hij miste zijn vrienden. Hij tipte ze wanneer ergens weer een boerderijtje vrij kwam en zo kwam Peter van Straaten in Giethoorn te wonen. Eelke de Jong vestigde zich op De Zande. Tenslotte ging Herman Pieter de Boer, aan de Beulakerweg wonen. Giethoorn werd een waar kunstenaarsdorp. De Amsterdamse kennissen begonnen de schrijvers te bezoeken: Jan Cremer, Kees van Kooten en Dimitri Frenkel Frank leerden zo Giethoorn kennen. Het thema Giethoorn en omgeving werd hot. Eelke de Jong schreef een ‘veehoudersdagboek’ en later verscheen als hommage aan hem ‘Een rijk bestaan in Giethoorn’. Herman Pieter de Boer begon op het geheimzinnige platteland aan een geheel nieuwe oeuvre. Zijn verhalenbundel ‘Een vrouw in het maanlicht’ had veel succes. Hij vertelde er zelf over: “Ik schreef in Giethoorn als een waanzinnige. Dat kwam door die rust, denk ik. Alle verhalen kwamen er ineens uit. Soms wel drie in een nacht. En toen die kritiek, ja, ik heb gedanst. Eindelijk kunstenaar!” Rijk de Gooyer, Eelke de Jong en Peter van Straaten, inspireerden elkaar en leefden zich uit in hun gefingeerde droogkomische briefwisselingen. Toen in 1974 Rijks boerderij door brandstichting in de as werd gelegd, luidde dat hier het uiteenvallen van de vriendenclub in. Hij herbouwde wel de boerderij, maar keerde toch terug naar de stad.

Jurriaantjes

In de 19e eeuwse roman van de Nederlands-Hervormde predikant van Giethoorn, R. Koopmans van Boekeren zoekt een man een veilig heenkomen in Giethoorn. In deze roman kon hij zijn herinneringen kwijt aan “mijn geliefde Giethoorn, het land der eendenkooien, het nederige dorpje, waar ik de schoonste jaren van mijn leven sleet, waar ik voor het eerst mijn ambt aanvaardde en zoveel goeds heb ontvangen”. Enkele jaren later verscheen zijn ‘Jurriaantjes’. Daarin brengt een Gieters meisje een bezoek aan haar oom in Leiden. Als in de zomer daarop twee Leidse meisjes een tegenbezoek aan Giethoorn brengen, wordt de enorme kloof tussen stads- en plattelandsleven duidelijk. Predikanten hebben in deze streek bijgedragen aan de sociale ontwikkelingen, maar dus ook literair hun sporen nagelaten. De doopsgezinde dominee T.O. Hylkema wist hoe Gietersen van zingen houden en heeft liederen gedicht en gecomponeerd zoals ‘Het lied van Samen Een’. Zijn voorganger Harmannus Schuurmans schetste in ‘Van de oude garde en van een jong predikant’ een bijzonder portret van Giethoorn rond 1900. (Heruitgave ‘Giethoorn rond 1900’). Ds. A.L. Broer schreef in 1980 het jubileumboek’ Giethoorn, dorp tussen de wieden’.

Thrillers

Aan thrillers tenslotte geen gebrek vanaf de dagen dat Peter de Zwaan in 1974 ‘Paniek op de Gondelvaart’ schreef. Zelfs een deeltje uit de ooit populaire Bob Evers serie komt op de Beulaker tot een spannende ontknoping. Van meer recente datum zijn de thrillers van Wilma Wuite (’IJskelder’) en Bernand Timmer (’De wraak van de Flagellant’). Zij kregen naast Femmy Woltman-Groen een podium op het eerste Schrijversfestival van Giethoorn. 

Inspiratie: Marjan Berk, Gees Bartels, ‘Literaire wandelingen in Overijssel’, 2003: uitgeverij Waanders, Zwolle